De Nieuwe Haagse Passage: dotting the void

In een interview onthult Joel Rutten, hoofdarchitect en bestuurder bij Bernard Tschumi Architects, meer over het concept en de vormen van het iconische winkelcentrum dat momenteel onderdak biedt aan 10.000 m² aan winkelruimte en 118 suites in een Suite Novotel hotel.

De Passage
Bernard Tschumi

Naar referenties en case-studies

 

Het beroemde architectenbureau Bernard Tschumi Architects werd gevraagd een nieuw iconisch gebouw in het centrum van Den Haag te ontwerpen. De klant, vastgoedontwikkelaar Multi Vastgoed, wilde een gebouw dat in de toekomst ook een geheel andere functie zou kunnen vervullen. Het moest een lichte en open omgeving zijn die een sterke visuele, typisch Nederlandse identiteit zou uitstralen. Dit resulteerde in ‘De Nieuwe Haagse Passage’, een lange, lichte passage die een verbinding vormt tussen twee winkelstraten en twee gebouwen die met hun unieke buitenkant uiting geven aan het even unieke concept. Bezoekers ervaren een gevoel van openheid en identiteit door de witte hoogglans Mosa Facades tegels die met blauwe stippels zijn gedecoreerd. Deze speciaal ontworpen tegels brengen hiermee een ode aan het Delfts blauwe aardewerk dat vanaf de 16de eeuw in Nederland wordt gemaakt én aan de lucht die in de tegels wordt weerspiegeld.

 

Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-03.jpg
Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-10.jpg

 

 

Het accent lijkt voornamelijk op de passage tussen de twee gebouwen te liggen.

Joel Rutten: Het idee achter de passage is afkomstig uit Noord-Europa waar dit soort ruimtes in de winter bescherming bieden tegen het slechte weer en bezoekers op een lichte en open manier welkom heten. We waren bezig een aantal ruimtes voor de winkels en suites te ontwerpen, maar we wilden wel vasthouden aan de functie van de passage als een plek waar mensen op adem kunnen komen. De passage is uniek omdat haar functie verder reikt dan het gebouw zelf; de passage speelt een rol op stadsniveau.




"De passage is uniek omdat haar functie verder reikt dan het gebouw zelf; de passage speelt een rol op stadsniveau."


Wat was het concept achter het ontwerp?

Met de passage probeerden we eigenlijk een vacuüm te creëren. Dat was één van de belangrijkste concepten achter het ontwerp; de ruimte moest open en flexibel zijn en niet bepaald worden door haar inhoud. De centrale gevel is licht en transparant gehouden met een grotendeels glazen kap, terwijl het hoofdgebouw is vormgegeven door een ruimte uit het gebouwvolume te snijden.

 

reference-project-de-passage-den-haag-05.jpg

 

Hoe konden jullie leegte creëren terwijl jullie ook een ruimte met karakter en een iconisch uiterlijk moesten ontwerpen?
Door middel van de gevel. De inhoud van het gebouw moest flexibel zijn; daarom creëerden we aanwezigheid en identiteit door middel van de buitenkant. We wilden geen zware elementen toepassen die de ruimte log en donker zouden maken; het gebouw moest bezoekers een licht, open en transparant gevoel geven.

Veel mensen associëren de buitenkant van het gebouw met lucht en wolken, en ergens tijdens de ontwerpfase werd dit concept ter tafel gebracht. Het ontwerp is dan ook beïnvloed door de organische, wolkenachtige vorm van de ramen en het wit-blauw van de keramische Mosa Facades tegels.

 

reference-project-de-passage-den-haag-03.jpg
reference-project-de-passage-den-haag-06.jpg




"De vierkante tegels met blauwe stippen versterken de relatie tussen beide vormen, aangezien ze beide in zich verenigen. Zo creëren ze continuïteit zonder de spanning te doorbreken."

 

Hoe groot was de rol van het Nederlandse erfgoed in het ontwerp?

Den Haag wordt gezien als cultureel centrum van Nederland, en veel gebruikers komen dan ook uit het buitenland.
Vanaf het prille begin probeerden we te ontdekken wat nu typisch Nederlands is en wat Nederland zo bijzonder maakt. Onze eerste indrukken gaven een beeld van een uniek, pragmatisch, creatief en efficiënt land. We waren ook erg geïnteresseerd in de Nederlandse cultuur in Den Haag. Daarom hebben we onderzocht hoe de Nederlandse cultuur een bijdrage aan dit bekende Haagse gebouw kon leveren. We wilden wel een internationaal publiek naar het winkelcentrum trekken, en daarom hebben we ervoor gekozen de lokale identiteit breder te trekken naar een Nederlandse identiteit. Zo zijn we op het idee van Delfts blauw gekomen. Hoewel de passage niet in Delft ligt, is Delfts blauw wel typisch Nederlands. En daarmee vormde het een inspiratie voor belangrijke onderdelen van het ontwerp, zoals de buitenkant. Ons onderzoek leidde ons ook naar Mosa die ruim 130 jaar ervaring heeft met het produceren van unieke keramische tegels in Nederland. Het leek ons dan ook niet meer dan logisch om dit bedrijf bij het proces te betrekken.

De buitenkant is een echte mix van rechthoekige en ronde vormen.

Het was belangrijk de buitenkant een beetje spanning te geven. Dit hebben we gedaan door twee verschillende soorten vormen toe te passen; hoekige vormen en vrije vormen. Door de samenkomst van deze vormen ontstaat beweging. De hoekige vormen komen terug in de algehele vorm van het gebouw en het hoekige, strakke raster van de vierkante keramische tegels van Mosa. De vrije vorm is terug te vinden in de vloeiende lijn van de ramen en in de ronde stippen op de tegels. De vierkante tegels met blauwe stippen versterken de relatie tussen beide vormen, aangezien ze beide in zich verenigen. Zo creëren ze continuïteit zonder de spanning te doorbreken.

 

Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-06.jpg
Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-07.jpg



"Hieruit ontstond het idee van de ramen in de vorm van wolken, die als vrije vormen rondom het gebouw bewegen."

 

Wat was het idee achter 'de verpakking' van het gebouw?

In eerste instantie wilden we een omhulsel creëren dat als een soort krimpfolie om het gebouw zou zitten. Omdat we het interieur als lege ruimte wilden definiëren, moest dit omhulsel een abstract karakter zonder eigen functie hebben. Hieruit ontstond het idee van de ramen in de vorm van wolken, die als vrije vormen rondom het gebouw bewegen. Afgezet tegen het strakke raster van de tegels ontstond zo een speelse buitenkant.


De ramen hebben een zeer avontuurlijke en complexe vorm.

Eén van 'de wolken' beslaat drie verschillende gevelvlakken met twee ingebouwde hoeken. Qua vorm zijn de ramen inderdaad complex te noemen. We wilden dat de raampartijen een soepele overgang met open en vloeiende lijnen zouden vormen, en daarvoor was uiteraard een hoogwaardige technische constructie nodig. Het was een hele uitdaging, maar we waren altijd al van plan de strakke 'huid' van het gebouw zachter te maken door de vorm van het gebouw te onderbreken en zo interessante accenten te creëren.

 

Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-09.jpg


"We hebben Mosa gevraagd een uniek gedecoreerde tegel te ontwerpen die symbool staat voor de Nederlandse cultuur en voor de veranderende aard van grondstoffen."

 

Op welk moment besloten jullie keramische tegels voor de gevel te gebruiken? Hebben jullie nog andere materialen overwogen?

Dat is nogal een vreemd verhaal. Het idee om blauw en wit als symbool voor de wolken te gebruiken, leidde ons naar Delfts blauw. En vanuit dit Delfts blauw kwamen we weer bij de tegels terecht. Het verhaal begon dus met de kleur, maar het materiaal sluit ook perfect aan bij onze werkethos. We maken graag gebruik van 'echte' materialen; materialen met een ruwe, onbewerkte uitstraling, zoals ongepleisterd beton, staal en keramiek. We werken graag met dit soort ruwe materialen, in plaats van met materialen die bewerkt worden om op een ander materiaal te lijken. En wij vinden het heel belangrijk de mogelijkheden hiervan te laten zien.


We hebben Mosa gevraagd een uniek gedecoreerde tegel te ontwerpen die symbool staat voor de Nederlandse cultuur en voor de veranderende aard van grondstoffen. We werden in eerste instantie aangetrokken door de kwaliteit en Cradle to Cradle (C2C) eigenschappen die deze tegel tot een duurzaam en milieuvriendelijk materiaal voor de buitengevel maakt. Uiteindelijk was de keuze voor de keramische tegels van Mosa een heel logische keuze. De structuur en de afwerking van het materiaal en het feit dat met de tegel een grafisch beeld kan worden gecreëerd, waren voor ons winnende factoren.

 

Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-04.jpg
Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-08.jpg
reference-project-de-passage-den-haag-04.jpg

 

Dus jullie hebben kleur als esthetisch uitgangspunt genomen voor de keuze van het materiaal?

Op enig moment hebben we overwogen gekleurde glazen panelen, glazuur en glas-in-lood te gebruiken. Maar de keuze voor keramische tegels was uiteindelijk een heel logische keuze. De structuur en afwerking van het materiaal en het feit dat met een tegel een grafisch beeld kan worden gecreëerd, waren voor ons winnende factoren.

Waar is het ontwerp op de tegels door beïnvloed?

Het Delfts blauw liep als een rode draad door het ontwerpproces. Het is een knipoog naar de lokale context en naar het Nederlandse erfgoed. Maar het ontwerp diende ook symbool te staan voor openheid en moderniteit en daarvoor moesten we meer uit de kast halen dan blauwe tegels alleen. Grote vlakken op deze manier bedekken zou te grof zijn, dus bedachten we een oplossing: blauwe stippen op witte keramische tegels om de vlakheid van de kleur te onderbreken en het patroon meer lucht te geven.

 

De-Haagse-Passage-duurzaamheidsverslag-2014-Mosa-04.jpg
facades-nieuwe-haagse-passage.jpg
facades-nieuwe-haagse-passage.jpg

 

Hoe werd het patroon met de tegels gecreëerd? Hadden jullie een speciale methode om de stippenl aan te brengen?

Het patroon is willekeurig, maar we hadden wel een methode om het patroon vloeiend te maken, hoewel iedere afzonderlijke tegel aan de hand van een computerprogramma werd geplaatst. Mosa creëerde acht verschillende maattegels binnen twee kleurfamilies: lichtblauwe en meer donkerblauwe stippen op een helderwitte tegel. De stippen zijn in vier patronen op een tegel van 60cm x 60cm gerangschikt. Het 180 graden draaien van de tegels geeft de illusie van meer tegelvariaties. De tegels kunnen hierdoor op zo veel verschillende manieren gecombineerd en gelegd worden dat ze er niet meer uitzien als een patroon, maar als een volledig dichte keramische huid.


Mensen vinden het leuk dat de gevel op 'pixels' lijkt, en wij vinden het leuk dat mensen de gevel op zo veel verschillende manieren interpreteren. Dit heeft te maken met de weerspiegeling van licht in de tegels. Het ontwerp wordt als het ware verdiept door de geglazuurde tegels. Het licht dat door de tegels van Mosa wordt gevangen en gereflecteerd, geeft de buitenkant zijn vele gezichten. Soms zie je een subtiele weerkaatsing van de lucht op de tegels en soms zie je de wolken erin voorbij drijven. Dit geeft het gebouw een luchtig, etherisch gevoel.

 



Mensen vinden het leuk dat de gevel op 'pixels' lijkt, en wij vinden het leuk dat mensen de gevel op zo veel verschillende manieren interpreteren.

Nieuwe-Haagse-Passage-Den_Haag-01.jpg

 

De gevelbekleding lijkt op een naadloos aansluitende 'huid'. Was dit effect moeilijk te bereiken?

We moesten veel vertrouwen in Mosa hebben. Zij verzekerden ons dat zij een systeem konden bedenken met een minimale afstand, en daarmee met minimale tolerantie, tussen de tegels. Dit was een gewaagde beslissing, want door de Nederlandse bouwvoorschriften konden wij ons initiële systeem, waarbij we de tegels rechtstreeks met de hoofdstructuur wilden verlijmen, niet gebruiken. We moesten een mechanische bevestigingsmethode toepassen die rekening hield met het Nederlandse weer met perioden van vorst en dooi. Op enig moment overwogen we strepen voor de gevel te gebruiken om iets meer tolerantie voor eventuele afwijkingen in te bouwen. Maar Mosa verzekerde ons dat zij een systeem zonder strepen kon leveren dat aan al onze oorspronkelijke plannen zou voldoen. En zij hebben hun belofte meer dan waargemaakt.

Maar niet alleen de plaatsing van de tegels geeft het geveloppervlak zijn naadloze uiterlijk. Ook de manier waarop de tegels zijn geproduceerd, zorgt ervoor dat ze naadloos op elkaar aansluiten. De blauwe stippen worden voor het bakken in het glazuur aangebracht, zodat ze in de witte tegel, in plaats van op de witte tegel komen te zitten. Dit levert een keramische tegel die duurzamer is qua structuur en glad qua afwerking, waardoor er een oplossing met weinig onderhoud en een lange levensduur ontstaat. Hiermee leverde Mosa een tegel met ongekende detaillering dat de toepassingsmogelijkheden van keramische tegels naar een nieuw niveau tilt.

Heeft duurzaamheid een rol in het ontwerp gespeeld?

Tijdens het ontwerpproces houden wij hier uiteraard rekening mee. Dat is bijvoorbeeld de reden dat het glas grijs van kleur is. Grijs glas heeft goede warmtewerende eigenschappen en vormt daarmee een creatieve oplossing voor de temperatuurstijging in dit deel van de wereld. Er is in dit gebouw dusdanig veel aandacht aan dit soort duurzame oplossingen besteed dat het ontwerp is beloond met een ‘GOOD’ -certificaat van de beoordelingsrichtlijn BREEAM-NL Nieuwbouw.


Onze ontwerpstrategie draait volledig om balans zonder dat één functie de overhand heeft. Er moeten compromissen worden gesloten. De keuze voor ruwe materialen heeft nu eenmaal tot gevolg dat je extra inspanningen moet leveren die niet per se technologisch van aard zijn. Wij gebruiken materialen die milieuvriendelijk en duurzaam zijn, zoals de keramische Mosa Facades tegels die Cradle to Cradle gecertificeerd zijn. Wanneer de materiaalleveranciers hun verantwoordelijkheid voor een schoon milieu nemen, dan kan ook het gebouw duurzamer worden.

 

reference-project-de-passage-den-haag.jpg
Projectdetails
Project: De Passage
Architect: Bernard Tschumi Architects
Locatie: Den Haag
Oppervlakte: 2014 m²
Oplevering: 2013
Meer informatie

Wij stellen hoge eisen aan de advisering en ondersteuning. Dit betekent dat we actief het gesprek opzoeken en interesse tonen in wat u beweegt. U heeft vragen over dit projecten of de mogelijkheden voor uw project bespreken?

Contact Mosa